Brezilya Yüksek Mahkemesi, 2015’te kabul edilen ve küresel ısınmayı 2ºC veya, tercihen, 1,5ºC’yle sınırlayan bir uluslararası sözleşme olan Paris Anlaşması’nın, ulusal yasalardan üstün konumdaki bir insan hakları sözleşmesi olduğuna hükmetti. Brezilya, bu yönde karar veren ilk ülke.
PSB et al. v. Brazil (İklim Fonu’na ilişkin) (ADPF 708) davasında Brezilya Yüksek Mahkemesi, Paris Anlaşması’nın “ulus-üstü” bir insan hakları sözleşmesi olduğunu ifade etti. Dava, hükûmetin 2019’dan bu yana ulusal İklim Fonu’ndaki (Fundo Clima) parayı dağıtmaması üzerine dört parti (İşçilerin Partisi, Sosyalizm ve Özgürlük Partisi, Brezilya Sosyalist Partisi ve Sürdürülebilirlik Ağı) tarafından açılmıştı. Fon, ilk olarak 2009’da kurulmuştu.
Brezilya hükûmeti, İklim Fonu’nun anayasal olarak korunmadığını ve mahkeme müdahalesinin ülkedeki kuvvetler ayrılığını ihlal edeceğini iddia etmişti.
Yüksek Federal Mahkeme, “Çevre hukukuna ilişkin sözleşmeler bir tür insan hakları sözleşmesidir ve, bu nedenle, ulus-üstü statüden yararlanır. Buna bağlı olarak, iklim değişikliğiyle mücadelede basitçe hareketsiz kalmak için geçerli yasal bir seçenek bulunmamaktadır” kararına vardı.
Karar aynı zamanda, Paris Anlaşması’yla ters düşmesi halinde Brezilya hükûmeti tarafından yapılan kanunların geçersiz olacağı ve bu kararın veya Paris Anlaşması’nın ihlal edilmesi halinde ülkenin anayasasının ve insan haklarının ihlal edileceği anlamına geliyor.
Columbia Üniversitesi Sabin İklim Değişikliği Hukuku Merkezi dava çizelgesinde açıklandığı üzere “fonların dağıtılmasına ilişkin anayasal sorumluluk etkin olarak, iklim değişikliği çerçevesi içindeki uluslararası vaatlere uygun olarak iklim değişikliğini azaltma görevinin bulunduğu anlamına gelmektedir.”
Brezilya Yüksek Federal Mahkemesi yakın zamanda iki başka iklim davasında da kararını açıklayacak. Biri Amazon’da Ormansızlaşmanın Önlenmesi ve Kontrolü İçin Eylem Planı’nın uygulanması talebiyle, diğeriyse hükûmetin Amazon Fonu’nun yönetiminde başarısız olduğu iddiasıyla ilgili. Amazon için harcanan fonlar Jair Bolsonaro’nun başkan olmasından bu yana düzenli şekilde düşüyor.
Brezilya, Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak için sergilediği iklim eylemlerine ilişkin “oldukça yetersiz” kabul ediliyor ve salım kaynaklarının başında ormansızlaşma geliyor; onu tarım izliyor. Her şey bu şekilde kalırsa Brezilya, tahmini 4ºC ısınmaya katkıda bulunuyor. Mevcut politikalarını tam olarak hayata geçirse bile Brezilya, yine de yalnızca 3ºC ısınma hedefine ulaşabilecek.
Ancak karar, daha fazla iklim politikasının, insan hakları temelinde düzgün şekilde uygulanabilmesine yardımcı olabilir. PSB et al. v. Brazil (İklim Fonu’na İlişkin) kararı, Brezilya dışında da sürekli bir etki yaratabilir.
Brezilya’daki Instituo Clima e Sociedade (iCS)’de hukuk ve iklim portfolyo yöneticisi olan Caio Borges, kararla ilgili olarak “Bir anayasa mahkemesinin Paris Anlaşması’nı bir insan hakları sözleşmesi olarak nitelemesi, diğer mahkemelerin de bu tür bir tanımayı devam ettireceği küresel bir hareketi teşvik edebilir” şeklinde konuştu.
Kaynak: EcoWatch
HDH ANL Lab 